Spies like us?

Het Algemeen Dagblad haalt vandaag een oud verhaal uit de mottenballen. Ook de Volkskrant besteedde er al aandacht aan vanwege liquidatie van Litvinenko. En uiteraard ontbreekt het verhaal niet in het overzicht dat oud-hoofdcommissaris Jan Blaauw schreef over de meest opzienbarende Rotterdamse moorden in de laatste 100 jaar.

Op 23 mei 1938 werd in Rotterdam de Oekraïense nationalist Jevhen Konovalets omgebracht. Hij had in Hotel Atlanta in Rotterdam een afspraak met wat hij dacht dat een vertrouwde Oekraïener was uit de door de Sovjets overheerste linkeroever van de Dnjepr. Hij nam van de vertrouwde persoon een doos chocolade aan. De persoon verliet het hotel. Even later gevolgd door Konovalets. Op de Coolsingel aangekomen ontplofte de doos. Zijn lichaam werd uiteengereten.

Na enige tijd sloot de Rotterdamse politie de zaak onopgelost. Men vermoedde dat Konovalets het slachtoffer was geworden van een Sovjet-agent die Waluck heette.

Pas in 1994 krijgt dit verhaal een vervolg bij het verschijnen van de autobiografie van Pavel Soedoplatov. De agent van de NKVD (later KGB) - en vertrouweling van het hoofd van de geheime dienst Lavrentii Beria - bekende in opdracht van Stalin Konovalets te hebben vermoord en de roemruchte moord op Trotski in Mexico stad te hebben voorbereid. Na de dood van Stalin in 1953 ging Soedoplatov uiteindelijk ten onder met zijn beschermheer Beria.

Het verhaal is ook in 2006 nog niet afgelopen. Konovalets is destijds begraven op begraafplaats Crooswijk in Rotterdam. Sinds de onafhankelijkheid van Oekraïne in 1991 gaan er stemmen op om de overblijfselen van de nationalistenleider over te brengen naar zijn vaderland, waar hij verenigd zou worden met Stepan Bandera, Andriy Melnyk en andere leiders uit het begin van de twintigste eeuw. Een maand geleden kondigde de gemeenteraad van L'viv aan dat er eind 2006 op de Lytsjakivski begraafplaats in de stad een laan met eregraven wordt ingericht waarnaar de graven zullen worden overgebracht.

Maar wat zijn nu de parallellen tussen Konovalets en Litvinenko? Ze waren natuurlijk beiden de leider van het land onwelgevallig. En in beide zaken werd vrijwel meteen naar de Russische geheime dienst gewezen als verdachte. Maar een plot waarin Poetin zelf een decreet zou hebben uitgevaardigd om Litvinenko uit de weg te ruimen, gaat zelfs de meest cynische Kremlincriticasters te ver. En dat was precies wat met Konovalets wel is gebeurd.

UPDATE: zie ook het herdenkingsboek uit 1938.